Mens en dier: hoe overeenkomsten tussen de twee de erfelijke basis van gedrag kunnen bewijzen.

Mens en dier: voor de ene zijn ze bijna hetzelfde, voor de andere kunnen ze niet meer verschillen. Maar biologisch is er nog weinig twijfel: de mens is een zoogdier, zij het met voorsprong het meest ontwikkelde exemplaar.

Er zijn uiteraard morfologische verschillen tussen mens en dier. Morfologie betekend letterlijk vormgeving, maar hier is de betekenis uit de biologie relevant. Op ensie.nl vinden we daar de volgende mooie definitie van: “In de biologie is morfologie een overkoepelende term voor de leer van de bouw van organismes. Deze term onderscheidt zich van bijvoorbeeld anatomie, omdat morfologie de complete bouw van een organisme bestudeerd en niet een specifiek onderdeel zoals organen, cellen of weefsels.”

Deze verschillen tussen mens en dier hebben ook verschillen in gedrag als resultaat. Maar wanneer we een en ander wetenschappelijk bestuderen merken we duidelijk dat menselijk en dierlijk gedrag worden gestuurd door dezelfde mechanismen.

De supra-normale prikkel of stimulus.

Hiervoor is het nuttig om eerst even uit te leggen wat een supra-normale prikkel is. Deze prikkel of stimulus is van dien aard dat deze een versterkte niet te onderdrukken reactie oproept.

Een paar voorbeelden bij dieren:

Als de heggenmus moeder de rode binnenkant van haar jong ziet, dan voelt ze de onweerstaanbare drang om te voeren. De grote rode binnenkant van de bek van een koekoeksjong lokt dezelfde niet te weerstane reactie uit.

Men deed ook experimenten met meeuwen. Men gaf ze een normaal meeuwenei, maar ook een uiterlijk identiek namaak ei dat groter was dan het echte. De meeuwen kozen ervoor het grotere nepexemplaar uit te broeden. Zelfs wanneer dit laatste te groot was en ze er nauwelijks op konden blijven zitten bleven ze ervoor kiezen.

Ook mensen kennen deze supra-normale prikkels of stimuli. Vrouwenborsten hebben bijvoorbeeld een groot effect op heteroseksuele mannen. Door borsten te accentueren of groter te doen lijken wordt bij deze mannen een supra-normale prikkel gecreëerd. De mode speelt daarop in door decolletés en push-up Bh’s.

Conflictgedrag bij mens en dier.

Bij het bestuderen van dieren wordt ook veel gesproken over conflictgedrag. In de praktijk wil dit zeggen dat twee verschillende en zelfs tegengestelde gedragingen tegelijkertijd geactiveerd worden.

Een voorbeeld hiervan is wanneer je tegelijkertijd vlucht- en vechtgedrag activeert. Een vogel broedt een ei uit maar ziet een roofdier naderen: er is een drang om te vluchten van het roofdier maar ook om het ei te beschermen door het moederinstinct. In de praktijk botsen dus twee krachtige motivaties.

We noemen dit ook ambivalent gedrag, een mix tussen de twee gedragingen vindt plaats.

Ook bij mensen komt dit regelmatig voor. Een voorbeeld is de Star Trek fan die tegelijkertijd een hekel heeft aan de trend om remakes van alle films te maken. Een deel van hem wil de nieuwe Star Trek remake zien, een ander deel van hem walgt er bijna van.

Of neem mensen die een groep moeten toespreken. De vele aandachtige blikken worden al snel als intimiderend ervaren. Deze stimulus roept de motivatie op om te vermijden, een soort vlucht dus.

Aan de andere kant is er een reden dat de spreker daar staat en wil deze niet afgaan, en de boodschap zo goed mogelijk over brengen. Dat kan je beschouwen als een vechtreflex.

Daar zie je dat fysieke uitingen van zoals een beetje zenuwachtig heen en weer wiebelen, je kan dat zien als een combinatie van toenadering zoeken en weg willen.

Omgericht gedrag of redirectie.

Ook dit is een type van conflictgedrag. In dit geval bestaat er een sterke drang om een bepaald gedrag uit te voeren terwijl er redenen zijn waarom dit erg moeilijk of onmogelijk is.

In bepaalde sociale situaties kan je bijvoorbeeld al eens de neiging hebben om iemand anders een goeie mep te verkopen. Omdat dit nu eenmaal strafbaar is en je een onaangename trip naar het politiebureau wil vermijden hou je je maar in. Maar wanneer de drang niet meer te bedwingen is ga je het gedrag in een andere richting sturen, je slaat bijvoorbeeld hard op tafel of gooit met iets in colère.

Je ziet dit bijvoorbeeld bij honden die hun territorium willen verdedigen maar ook beseffen dat ze die twee keer zo grote Malamut fysiek onmogelijk aankunnen. Omdat ze het eigenlijke gevecht uit de weg willen gaan besluiten ze ineens iets anders aan te vallen, bijvoorbeeld een plant of een graspluk.

Overspronggedrag bij mens en dier.

Overspronggedrag heeft raakpunten met omgericht gedrag, en komt veel voor in dezelfde of gelijkaardige situaties. Maar in plaats van het ‘zelfde’ gedrag op een ander doel te richten wordt overgegaan tot een totaal ander gedrag dat irrelevant is in de situatie waarin het zich voordoet.

Als we bijvoorbeeld diezelfde hond bekijken die zijn territorium wil verdedigen kan het zijn dat die ineens iets compleet onverwachts doet zoals zijn poten likken.

Ook bij mensen komt dit weer voor. Wanneer iemand bijvoorbeeld zenuwachtig is tijdens een verhoor door de politie of op de pokertafel komt dit veel voor: mensen krabben zich achter de oren of aan de armen: niet omdat het jeukt maar als gevolg van hun zenuwachtigheid.

Getrainde pokerspelers en agenten leren dan ook veel over lichaamstaal en zogenaamde ‘tells’ die aangeven dat iemand opgewonden of zenuwachtig is.

Nog een uitsmijter: honden zijn over het algemeen veel beter van nature dan mensen om lichaamstaal te lezen. Ook die van mensen. Wil je meer weten over de lichaamstaal van honden? Begin dan met ons gratis webinar hierover.

Wil je meer weten over gedragstherapeuten voor honden en wat ze voor je kunnen betekenen? Of wil je het zelf worden? Start dan zeker met dit blogartikel te lezen.

Voor meer tips en informatie raden we ons gratis YouTube kanaal aan. Ook op onze Facebookpagina kan je veel informatie terugvinden. Ook op Instagram zijn we erg actief.

Al onze online opleidingen kan je hier terugvinden. En we hebben een schat aan gratis blogartikelen en podcasts voor je.